Anayasa’da Çocuk Hakları”Kinderrechte ins Grundgesetz”

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin Önemi

Çocuk haklarının temelini oluşturan unsurlardan biri olan Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (BM Çocuk Hakları Sözleşmesi),  1992’den beri Almanya’da geçerliliğini sürdürmektedir. Sözleşme’nin dünaydaki bütün ülkeler tarafından onaylanması ayrıca dikkate değer bir başarıdır. Devletlerin çocukların hakları için kendilerini belli yükümlülüklere tabi tutmaları gelecek için umut vaat eden bir durum olarak yorumlanmaktadır. Bu sözleşme ile birlikte Federal Cumhuriyet, çocukların haklarına saygı duymayı, onları korumayı ve geliştirmeyi taahhüt etmiştir. Sözleşme içerisinde yer alan temel ilkeler ise; ayrımcılığın önlenmesi, çocuğun yüksek yararının korunması ve çocuğun görüşüne saygı gösterilmesi şeklinde ifade edilebilir.

Sözleşmenin 3. maddesinde yer alan “çocuğun yüksek yararı” ilkesi, çocukları etkileyen tüm kararlarda “birincil düşünce” olarak göz önünde bulundurulmalıdır. Bu madde BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin merkezi bir unsurudur.

BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin bir diğer temel ilkesi, çocuğun sübjektif katılım hakkı ve 12. madde uyarınca görüşlerinin gereği gibi dikkate alınmasıdır. Aynı zamanda siyasi kararlarda çocukların, yaşlarına ve olgunluklarına göre sürece dâhil edilmesi ve onların çıkarlarının ön planda tutulması önem arz etmektedir.

Çocukların bu konuda üstün yararını gözetmek, ebeveynleri ve aileleri güçlendirir. Bu durum, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen ebeveyn haklarına tekabül etmektedir: Sözleşme’nin 5. maddesine göre, ebeveynlerin görev, hak ve yükümlülüklerine saygı gösterilmelidir. Madde 18 fıkra 1 ise çocuğun esenliği için ebeveynlerin sorumluluğunu garanti eder.

Sonuç olarak tüm bunlara rağmen BM Çocuk Hakları Sözleşmesi, henüz geniş çapta bilinmiyor ve her zaman olması gerektiği gibi uygulanmıyor. Ayrıca, „ Federal Aileler, Yaşlılar, Kadınlar ve Gençlik Bakanlığı“ (Das Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend) tarafından hazırlanan rapora göre uzmanlar, çocuk haklarının „sistematik“ olarak anayasaya yerleştirilmesini anayasacılık bakımından önemli bir adım olarak görmektedir. Bu nedenle normlar hiyerarşisinde en üst düzeyde yer alan norm metin türü olan anayasaya yapılacak bir eklemenin, „basit“ bir yasaya yapılacak olan bir eklemeden daha etkili ve kalıcı olduğu ifade edilmektedir (bkz. Katı anayasa).

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Almanya’da 1992 yılından beri yürürlüktedir ve o zamandan beridir çocuk haklarının Anayasa’da açıkça yer alması durumu tartışmalı bir hale getirmiştir . Almanya Federal Aileler, Yaşlılar, Kadınlar ve Gençlik Bakanlığı , çocuk haklarının yerinin sağlamlaştırılmasını sağlamak için yıllardır çalışmalar düzenlemektedir. 20. Yasama Meclisi için yapılan koalisyon anlaşmasında Federal Hükümet, bu tarihi adımı atmak için yeni bir girişimde bulunuyor. Bu koalisyon anlaşmasında iktidar partileri, çocuk haklarını Anayasa’ya yerleştirmeyi kabul ettiler.

2021 Yasama Girişimi

Ocak 2021’de Federal Kabine, Anayasa’nın 6. maddesinin 2. fıkrasını aşağıdaki cümlelerle tamamlayan bir yasa taslağı çıkarmıştır:

“Sorumlu kişilikler haline gelme hakları dâhil olmak üzere, çocukların anayasal haklarına saygı gösterilmeli ve korunmalıdır. Çocuğun esenliği ve üstün yararı, mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Çocukların dinlenilme hakkı, anayasaya uygun olarak korunmalıdır. Ebeveynlerin birincil sorumluluğu, dokunulmadan kalır.”

Anayasa metninde yapılacak bir değişiklik için Federal Meclisin üçte iki çoğunluğunun onayı gerekmektedir, ancak 2021 baharında tüm bu gelişmelere rağmen parlamento sürecindeki değişikliğe dair partiler tarafından bir anlaşmaya varılamadı ve süreç sonuçsuz kaldı.

Çocuk Hakları Eylem İttifakı (Das Aktionsbündnis Kinderrechte), koalisyon projesi ile çocuk haklarının Anayasa metni içerisine dâhil edilmesi ve böylece anayasal korumadan faydalanabilmesi için atılan adımın başarısızlık ile sonuçlanmasını şu şekilde özetlemiştir:

“Çocuk haklarının Anayasa’ya dâhil edilmesi konusundaki başarısızlık, son birkaç ayda çok az destek alan ülkemizin çocukları, gençleri ve aileleri için acı bir darbe oldu. COVİD-19 Salgını, bu zamana kadar çocuk haklarının çok sık göz ardı edildiğini açıkça göstermiştir.[…] Projenin başarısız olmasıyla, çocuk haklarını uzun vadede güçlendirmek için tarihi bir fırsat kaçırıldı.”

Çocuk hakları üzerine çalışan sivil toplum kuruluşları, uzun süredir çocuk haklarının Anayasa’da yer almasının gerektiğine dair çağrılarda bulunuyorlar. Bu görüşü destekleyenler, çocukların menfaatine yepyeni bir ağırlık verildiğini ve çocukların menfaatinin her zaman göz önünde bulundurulması gerektiğini savunuyorlar.

Süddeutsche Zeitung’a göre, çocuk haklarının Anayasa’ya dâhil edilerek devletin konumunun aileler pahasına güçlendirilip güçlendirilemeyeceği konusunda anlaşmazlık çıkmıştır. Muhalefetin bazı kesimleri ise Anayasa’da yapılan değişikliği daha kapsamlı bir ayrımcılık yasağı ile birleştirmek istemektedir. Bu öneri aynı zamanda Deutsches Kinderhilfswerk bakış açısı ile de yetersiz olarak nitelendirilmiştir. Ayrıca “Anayasa’da Çocuk Hakları” kampanyasına göre de çocukların katılımı, sadece söz hakkı ile sınırlı kalmamalı, kapsamlı bir katılım hakkı olarak formüle edilmelidir.

Girişimin Arka Planı

Bu yasama girişiminin arka planında çocukların tüm haklara sahip olması ama aynı zamanda özel korumaya ihtiyaç duymaları görüşü yatmaktadır. Ancak bu durum henüz Anayasa’da açıkça belirtilmemiştir. Bu sebeple Almanya Federal Aileler, Yaşlılar, Kadınlar ve Gençlik Bakanlığı açısından, çocuk haklarının Anayasa’da açıkça yer alması ve böylece daha görünür hale gelmesi hala büyük önem taşımaktadır. Bunun en önemli dayanağı BM Çocuk Hakları Sözleşmesi hükümleridir.

Kaynakça

Kinderrechte ins Grundgesetz

https://www.bmfsfj.de/bmfsfj/themen/kinder-und-jugend/kinderrechte/kinderrechte-ins-grundgesetz#:~:text=Die%20VN%2DKinderrechtskonvention%20gilt%20seit,bis%2018%20Jahre%20als%20Kind. https://www.lto.de/recht/nachrichten/n/kinderrechte-grundgesetz-gg-verfassung-verhandlungen-gescheitert/ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8902484/ https://www.unicef.org/turkiye/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme https://www.unicef.de/informieren/ueber-uns/unicef-deutschland/buendnispartner-kinderrechte/-/aktionsbuendnis-kinderrechte/48110#:~:text=Das%20Aktionsb%C3%BCndnis%20Kinderrechte%20(UNICEF%2C%20Deutscher,Kinder%20im%20Grundgesetz%20zu%20verankern.